Friday 10 January 2014

ZU THA A AWMLO! – K.VANLALDINPUIA DEPT OF CHEMISTRY NEHU

LPS-in Zotalk programme-ah Total Prohibition chungchanga live debate an buatsaih kha ka lo en ve a, a manhla hle. Zu chungchang ziahna article chanchinbu hrang hrangah leh internet lam atang ten ka lo chhiar ve zel a. Vawi tam tak, “Total Prohibition avangin Mizoramah zu tha lo a tam phah,” tih thu hmuh tur a awm. He thu ka hriat apiang hian, “Zu tha a awm a mi?” tih hi min ngaihtuah tir a. Zu tih tak nan emaw a in te an ruih hma nana a zuartute emaw, a sa tuten emaw thil dang an pawlh hi zu tha lo/zu chhia kan tih ber chu niin a lang. Hetianga, zu-a thil dang pawlh hi a tha lo teh meuh mai. Mahse, eng anga zu man to leh changkang, thil dang pawlh miah loh pawh ni se; kan taksa, rilru leh pawn lam nun thlenga a tihchhiat theih dan hriatchian chuan zu tha hi a lo awm lo. Engtik hunah emaw chuan Total Prohibition hi hlih a la ngai ngei ang. Chutiang hun a lo thleng a nih pawhin a nihna dik tak kan hriat a, in lo thei tura inven nachang kan hriat hi a la pawimawh dawn chauh.

Zu chi hrang hrangte Chemistry zirna atang chuan carbon leh hydrogen an pai tam dan a zirin zu hi chi hrang hrangah then a ni a. Chung zinga kan hriat lar pahnih chu-
a) Methanol (Wood alcohol an ti bawk): Mizoram leh hmun dangah zu chhia in avanga mitdel leh thi sawi tur an awm thin a, hei hi methanol vang a ni tlangpui. Taksaa a luh chuan tûr hlauhawm takah a inlet a, lem khat (10 mL) lek pawh hian thihna a thlen thei a, thihna a thlen em loh paw’n mit a tidel thei. Kan hriat atana tha chu laboratory a hman atana an siam ethanol-ah hian methanol 5-10% vel telh a ni thin. Chutiang chu denatured alcohol/ dehydrated alcohol/ methylated spirit, etc tih hming pu in zawrh chhuah a ni thin. Zu zuar tam takin an zu tih tak nan a hlauhawmzia hre lovin hetiang hi an lo telh ru thin a, chu chuan mit delna leh thihna hial a thlen thin.
b) Ethanol/ethyl alcohol: Hei hi kan in thin zu hi a ni a. Ethanol tam dan a zir leh siam dan a zirin zu hi chi hrang hrangah an then leh a. Distilled spirit an tih heng whisky, rum, vodka, brandy-ah te hian a tlangpuiin 40-50% ethanol a awm a, wine chi hrang hrangah hian 12-22% ethanol a awm. Beer/ toddy ah te hian 4-8% ethanol telh an ni thin. Mizorama kan siam chhuah rakzu tui pawlh loh kan tihah te hian 20-45% ethanol a awm ve thei a, bazaar a grape wine kan hmuh theih hoah hian 18% thleng te pawh a awm ve thei a ni.
Zu in taksaa hna a thawh dan Zu kan in hian kan pumpui leh ril bangah te a inchiah zawp (absorbed) a, chuta tang chuan kan thisenah lutin, thisen zamah a kal kual ta thin a. Thisen zam atangin thinah a lut leh a, chutah chuan kan thina enzymes chikhat alcohol dehydrogenase te chuan chemicals chikhat, tur hlauhawm tak acetaldehyde an tihah a lo let thin. Kan ruih ber chu acetaldehyde hi a ni a, zu ngawlveina thlentu leh zu avanga natna leh harsatna chi hrang hrang thlentu a ni bawk. Acetaldehyde te hi kan taksa a enzymes chi dang, acetaldehyde dehydrogenase te chuan acetic acid-ah an lo let ve leh a, hei avang hian zu rui pawh an lo harh leh thei thin a ni. Thisena zu awm zat atangin zu kan in hnem leh hnem loh a hriat theih bawk. Methanol hlauhawm dan
Methanol te hi ethanol ang bawkin kan taksa a a luh chuan kan thisen zamah a kal kual a. Chuta tang chuan thinah lutin, kan thin a enzymes chi khat alcohol dehydrogenase kan tihte khan chemicals hlauhawm tak mai formaldehyde-ah an lo let a. He formaldehyde hi tur hlauhawm tak, acetaldehyde ai pawha hlauhawm zawk a ni. Formaldehyde chu formaldehyde dehydrogenase an tihten formic acid-ah an lo let veleh a ni. Heng chemicals chi hnih folmaldehyde leh formic acid-te hi thihna leh mitdelna thlen thintute chu an ni.

Grape wine hi Mizorama kan grape wine ho ah hian acidity (thur) a tam hle a. Sample thenkhat laboratory-a ka enchhin tawhhoah chuan 10-18% ethanol awmin, pH meter-ah 2-3.5 an kawk bawk. pH meter hi acidity (thur leh thur loh) tehna hmanrua a ni a, pH scale-ah chuan 7 hi neutral a ni. Chu chu tui thianghlim tak, engmah pawlh loh hian a kawk thin. 7 hnuai lam chu acid an ti a, a number a tlem poh leh acidity a sâng tihna a ni. Mizorama kan grape wine thenkhat hi pH scale-ah chuan pumpui tana pawi khawih thei khawpa thur an ni. India ram dinhmun

1. India ramah hian zu in mi maktaduai 62.5 awm anga chhut a ni a, kum 1970-1996 chhung khan zu in 106.7% (per capita consumption of alcohol) an tam belh anga chhut a ni.
2. Kum 1950-1960 inkar khan zu intan kum chawhrual (mean age) chu kum 23.36 a nih laiin kum 1980-1990 ah chuan kum 19.45 ah a tla thla.
3. Zu siam chhuah leh zawrh atanga tax lakluh hi India ram state tam berte sum hmuhna hnar a ni (kum khatah Rs 25,000 crores), zu zawrh khap a nihna state heng Gujarat, Mizoram, Manipur leh Nagaland tih loh state danga zu zawrh phal a nih chhan pawh tax atanga sum lut a tam vang nia ngaih a ni.
4. India ram state 23 a addiction centre hrang hrangte report-a a lan danin state pakhatah chauh tih lohah chuan zu hi addiction centre-a an awm chhan lian ber emaw a dawttu emaw a ni vek.
5. India ram sorkar Hospital-a hliam tuar inentir zawng zawng zingah 37% hi zu vang a ni a, rilru lam buaina 17.6%, thluak hliam (brain injuries) 15-20% leh mahni intihhlum tum 34% te chu zu vang a ni.
6. Hna thawhna hmuna kal lo (absenteeism) zingah 20% leh hna thawhna hmuna accident thleng 40% te hi zu kaihhnawih a ni.
7. Zu vanga kum tina kan hloh (annual loss) hi Rs 70,000-80,000 maktaduai inkar anga chhut a ni.
8. Indian mipa zingah nupuite chunga kutthlak ching 85% te chu nitin zu in emaw zu in zing tak an ni a. Hetiang thil thleng 50% aia tam chu zuruih laia thleng a ni.
9. India mipuite hian chawhrualin kan thawhchhuah atanga 3-45% chu zu manah kan hmang.
10. India ram hi zu lei tur leh zu in tam lamah khawvelah pathumna a ni ta. Hetia zu a hluar tak chhan chu kan khawtlang nun danglam chhoh zel vang te, zu a tam tak vang te, ram dang nena kan in sumdawn tawnna (a bikin zu kaihnawihah) thlah dul a nih avang te leh zu hlauhawmzia in zirtirna \hat tawk loh vang te nia ngaih a ni.

Meghalaya dinhmun Meghalaya hi India ram state zingah zu man tlawmna ber a ni a, zu bottle khat zel hi India ram hmun dang aiin 25% vel laiin a tlawm a, a chhan chu zu zuar ten tax an chawi tlem vang a ni. An English chanchinbu leh national newspaper-ah te an chanchin chhe lam an chhuah ngai vak loh avangin zu chungchang bikah pawh harsatna an nei ngai lo emaw tih mai tur a ni. Mahse, Express India April ni 18, 2008 chhuakah chuan Meghalaya a thihna thlentu lian ber (biggest killer) chu zu a nih thu an rawn chhuah. Kum 2007 khan Meghalaya a civil Hospital pathum; Shillong, Tura leh Jowai Civil Hospital-ah ringawt zu avanga thi mi 104 an awm a, hmun dang ami te nen chhinchhiah ni phei selang chuan hei ai daiha a tam tur thu Shillong Civil Hospital Joint Director B. Garod chuan a sawi. Thi zawng zawng deuh thaw hi thalai kum 40 la tling lo an ni. Kumin kumtir Shillong Times chhuakah pawh zu hi an state chhunga thihna thlentu lian ber a la nih zel thu leh chhungkaw tinah zu ngawlvei pakhat zel tal awm ang an nih thu an rawn chhuah. Zu man a tlawmna leh zu tamna hmun apiangah zu avanga harsatna a pung niin a hmuh theih.
Khap zel hi a tha em? Professor David Nutt-a, UK Government Adviser leh Advisory Council on the Misuse of Drugs, UK a Chairman ni bawk chuan, “Zu hi tunlaia hmuhchhuah chu ni se damdawi anga ngaih a ni ang a, khuahkhirh a ni ngei ang,” a ti. Zu hi ngaih (addict) theih a nih avang te, harsatna chi hrang hrang a siam theih avangin khuahkhirh hi thil tha tak a ni. Shillong-ah kum 10 dawn ka awm ta a, Mizoram atanga rawn kal Mizo tam takin Shillong nuam an tih chhan chu zu vang niin a lang a, zu in duh chuang lo mi tam tak hmuh tur an awm bawk. Kohhrana mi inhmang tak, a tlangval that laia nasa taka zu lo in ve tawh thin, Shillong-a a rawn kal tuma zu in leh ta chu a in chhan ka zawt a. Ani chuan, “Zu ka in nasa thin a, khatia lei mai theiha zu intlar thut ka hmuh khan ka chil a put a, ka kal pel thei ngang lo a ni,” a ti. Hmanni lawka veng pakhat Pavalai Pawl Leader lo zin pawh a zu in chhan chu, “A tam em a ni,” tih a ni. Zu a tam chuan kan in tam a, zu lei tur a awm loh chuan kan in lo ni maiin a lang. Zu khap zel hi a tha hrih e.

Lehkhathiam leh hawi zau, thian kawm nana zu hmanga in thiam tak an awm a ni thei e. Chung mite chu Total Prohibition sawisel nasa ber tute pawh an niin ka hria. Amaherawhchu, heng mite hnena ka ngen duh chu; Mizo mipui nawlpui dinhmun thlir thiam phak khawpin kan khaw hawi ti zau ila, zu hi Mizote hian kan thatpui lo in kan la in thiam lo tak zet a ni tih pawm ngam ang u. Khap rem thei lo mah ila, in tur a tlem hi Mizote tan malsawmna a ni.

Monday 4 November 2013

KA BIKE THAR

BIKE THAR KA NEI VE
Mi fate angin nu leh pate thawhchhuahsa hmanga tun lai bike changkang leh nalh tak tak leina tur nei ve hek lo i, mahni thawhchhuah sa ka lo khawl ve reuh reuh hmangin ka tum tawk bike secondhand ka lei ve ta a. Mi tan chuan a hlui ni mahse, ka tan chuan a thar a ni a, bike nuai chuang man mi faten an khalh leuh ziai ziai te chu ka awt bik reng reng lo a, ka neih phak tawk a ni ve miau tlat.

Bike ka neih ve tak avangin ka lawm em em a, ka phur bawk a. Ka neih thar zanah phei chuan ka mu thei lo, ka rilruah chuan a ruka ka lo star ve em em thin, ka duhthu ka hrilh ngam si loh kha ka mitthlain ka phur chhin vel a, chutiang ngaihtuah reng reng chuan mut hmuna keimah chauhin ka inngaihtuah nui ver ver a. Tunah chuan bike thar ka nei ve ta bawk a, a lakah pawh ka confi rilru nghal sawt a, ka duhthu pawh ka sawi ve ngam tawh ang ti rilru chungin khawvar hnaih lamah chuan ka muhil ve ta hram a
.
HLIMNA KAWN MIN THLENTU KA BIKE THAR
A tukah chuan vai pathian thawhmain khuantevikah thawhphan pawh neih aih lovin ka khum atang chuan ka inperh tho at a. Ka chhungte ho chu an la mutui dawn chauh emaw tih tur hian an la reh diak a, hmai pawh phih lovin phur em em hian ka bike chahbi fridge chunga ka dah chu ka la a. Bucket te,pawnchhia, surf, shampoo, brush leh hmanraw chikim nen ka bike dahna lam chu ka pan zui nghal bawk a. Tichuan, uluk em emin ka bike chu ka sil tan ta a.

A seat atangin bul ka tan a, chutah a ke lamah ka chhuk thla leh a, a body kar zawng zawngte chu pawnchiaa hruk mai pawh duh tawk lovin, tootbrush nen ka hawlh chhuak vek bawk a. Ka bike sil lai chu ka uluk em avangin min lo hmu tu chu awm se, ‘Ei tlaka chhuah i tum em ni?’ min ti ngei ang. Surf leh Shampoo phuante tuia ka tleuh fai ngat ngat hnu chuan, pawnchhe faiin uluk theihtawpin ka hru chhuak leh dap a, a hul thei ang berin vawi eng emaw zat ka hrut chhuak nawn leh a. Ka hruk hul hnu chuan rei vak lo ka’n nghak leh deuh a, zing ni chhuakah chuan ka pho ro e ka tia, ka her kual tawn chhen bawk a.

A ro chiang ta maw tihah chuan a hmaa ka lo lei lawk, a tihtletna an tih mai chu la chhuakin a lu atanga bul tanin ka’n hnawih leh ta hliau hliau a. Chutiang polish chu rawng kai chinah chauh hnawih tur an tihte chu hre ve hek lo, ka bike pum pui chu ka hnawih chhuak vek a. A head, a tanky, a seat, a gear, engine, tyre-hnawih loh lai reng reng ka nei lo, midangin bur khat thla khat chhung ka hmang thin an tih mai chu kei chuan he mi tum hian ka hmang zo nghal vek a ni. Chutiang taka ka hnawih hnum dup hnu chuan a bulah chuan ka ding a, ka bike chu ka’n thlek vang vang a, a hma lam atangin ka’n en leh vang vang a, chutah a hnung lamah ka insawn leh a, angle hrang hrang atanga ka thlir kual fe hnu chuan lungawi em emin kan in lamah ka chhoh san ta a. Kan tukverh ka hawng sauh sauh a, kan kawmthlang a ka bike ka hun chu hmuhnawm ti em emin ka thlir ta vang vang a, ka lung hi a va awi em! Kha tih lai khan khawvel hi ka tan hian a famkim ni berin ka hre hial a ni!

Chaw kan han ei dawn a, ka ei hlei thei lo, ka helhhawlh tlat! Ka helhhawlhna chhan pawh eng dang a ni lo, ka star ruk em em kha, ‘Vawiin chu ka rawn lam ang che’ tiin ka phone lawk thlap tawh a, kan inphur tur lai vel hlir mitthlain a hmu chuaih chuaih tawh avangin chaw a lem hleih theih tawh loh. Chaw ei khamah chuan tukverhah ka zuk dak leh hram a, ka bike chu ka zuk thlir nui leh ta ver ver a nih chu! ‘Everybody looks good with bike’ tih hi ka rilruah a rawn lut a, ‘mmmm...vawiin chu che hit hle ila ni mai’ tih pahin insiam turin ka luhsan leh ta a.

BIKE LEH STAR(te) NEN DUHTHUSAM RAMAH
Ka thawmhnaw hak tur chu ka bike rawng nena inhmeh ber tur ka thlang a, hmanhmawh zetin ka insiam thuai thuai a. Ka sam chu gel tha mi ka’n hnawih tlawrh a, darthlalang hmaah chuan uluk em emin ka sam chu ka rem ta malh malh a, rei fe ka rem hnu chuan helmet ka khum a ngai tih ka hrechhuak thut a, ka down deuh sawt. ‘Pawi lo, ho em ai’ tih pahin ka body spray chu motor ke hawlh thep ang maiin ka inkap ri sur sur a, pen zang vahin in chu ka chhuahsan ta a.

Kan in atanga kan office chu minute 10 chhung leka thlen theih nimahse, Aizawl chhak lam veng mawnga zuk kual a ngai tlat, ka star te awmna veng a nih miau avangin ka zuk tlan bir thla vang vang a. Tichuan, buaina em em nei lovin tluang takin kan inphur chhuak ta hnap hnap mai chu a va nuam kher em! Nuam a ti ve em tih phei chu ka hre lo, mahse, kei chu ka hlim a ni, zan lama ka lo suangtuah ang chiah chiahin engkim a kal tluang e.

Electric Veng atangin Saron Veng (Police Run) road kawngchhoah chuan kan tlan chho zel a. Office kal tam vang lai tak a nih avangin motor a jam nasa em em a, amaherawh chu, two wheeler ho chu motor ding khup sirah chuan kan len avangin buaina em em nei lovin kan tlan chho par par a. Midang jama an din thup laia han tlan tlang par par thei bik nih chu nuam ka ti khawp mai a, chu bakah ka star em em mai ka la phur zui bawk a, a nuam tih bak sawi tur ka hre lo. Ngun taka ka bike khalh lai min lo entu chu awm se, ‘He pa chu a chiang chiah lo a ni maw’ tiin ka hmel nui reng mai chu an hmuh hmaih hauh lo ang.

ZAHNA KAWN MIN THLENTU KA BIKE THAR
Chutianga suangtuahna leh duhthusam khawvela ka chen lai chuan kan ri bur a, chiang em em hian kan tlu thuai mai a. Ka hmaa bike eng tlan chu feet 10 vel hian ka hlat a, ka um chho par par lai chuan kan hma lawka taxi jama ding chhunga chuang hian engmah ngaihtuah hauh lo hian chhuk tumin taxi kawngkhar (door) hnung zawk chu a rawn hawng phut a, chu chu kan su siah a lo ni a, kan va thal chiang em! Kawngsira bawlhhlawh an dahkhawm diak per pur chu ka zuk delh leh nghal a, ka kiu leh khupte chu a berh nghal luai bawk a. Ka thiannu ka zuk en, rem lo zet hian luikawr khuar laiah tak chuan a lo thal reng bawk a. A rawn tho vat a, a thu kun ta ngawih ngawih a. ‘A hnang a ni ngei ang’ tiin in la caring tawkin ka zuk pan vat a, a hnungzangah chuan ka zuk chum chiah mai chu, ka kut chu min lo paihthlak sak nawk a, a tho lawk a, kun ngal chungin a kal ta a, chhak deuh dawrah chuan a lut ta daih a, ka va hrilhhai teh lul em! Mi ho lah chuan min lo enthup leh ta nghal a, hnar chu a lian duh hlerh hlerh e...

Chutianga kan rik bur avang chuan mi an rawn pung khawm nasa mai a, ka bike pawh chu tun nachang ka lo hre lova, dawr atanga tlangval rawn chhuak ho chuan min lo tun sak laih laih a, ka hnung lamah lah chuan two wheeler ho an rawn intlar put a, horn an rawn hmet ri chuah chuah takah chuan rang fahranin ka bike-ah chuan ka zuang kai vat a. Start ka’n tum dawn a, a ri tut tut a, a reh leh daih zel a, hnunga mi ho lah chu an hmanhmawh em em hlawm bawk si, ka bul lawkah chuan an rawn herh rum vut vut hlawm bawk si, thlan hi a rawn sa phat phat a, mang a va han ang duh teh reng em! Traffic police pakhat hian whistle a rawn ham tuarh tuarh a, min rawn melh rum em em lehnghal. Kei lah chuan engmah sawi ngaihna leh sawi tur pawh ka hre lo, trafic police en pah chuan ka bike chu ka kawk a, ka kut ka’n thing leh ringawt a, a hrethiam ve ta a niang, ka bike chu kawngsir remchang laiah min nawr sawn pui ta a ni. Kawng block tu ber kei ka kian takah chuan min tlan pel ta zung zung hlawm a, tlan pelh pah chuan lungawi lo hmel fe fe hian min la rawn mitsir tak tawk tawk hlawm a, kei lah chu kawng ka ken theih takah chuan ka lo thawveng ve huai thung a.

Ka bike chu ka self nun theih tak si loah chuan main stand-ah ka dah sauh sauh a, kick nun tumin ka bei sauh sauh a, chuti chung pawh chuan nun a tum lo hmel hle mai lehnghal a. Thlan tla phunga ka kick chawrh chawrh hnu chuan engtin tin emaw a rawn nung ta hluah a, ka va lawm kher em! Rang takin ka insiam rem a, ka tlan chho zui nghal a, ka thiannu luhna dawr kawtah chuan ka han ding chat a. Ani pawh chu a lo la awm reng a, ka kutin ka’n hui a, a lu min thin san mai a. Tlawmah ka la laklawh a, ka luhlul chhuahin a lo kal hma chu ka ding ta tlat a, a tawpah chuan tui lo hmel fe hian ka hnungah chuan a rawn lawn ve ta a. A chuang fel chiah tih chuan ka’n tlan dawn a, ka bike chu a thi leh ta hmuk mai a. Ka’n start leh dawn a, a nung leh thei ta lo, ka thiannu lah ka hnungah thuthmun a lo rem fel hman at tawh si, tihnun tumin ka kick leh ta awrh awrh a, a nung thei chuang lo. Reife ka beih hnu pawhin a nung thei ta chuang lo, ka thiannu lah chu a zah em avangin ka hnungah chuan a hmai a phum tlat a, ‘Kei chu ka zak e, ka zak e’ a ti mawlh mawlh a.

“Khawi, chhuk lawk mai rawh” ka tih rual chuan a chhuk a, taxi rawn inzui duah duah pakhat chu a lo phar ding a, min chuan san ta daih mai a. Zan lama suangtuahna rama ka chen lai kha ka va ngai tak em! Zing kara ka bike sil ka phur zia leh uluk ziate ka ngaihtuah chhuak a, ka tah a chhuak lek lek a, theih nise ka bike chu Ngaizel kham sang laia paih thlak vang vang ka va chak tak em!

Ka bike chu a keah chhuih tawk pahin, ‘Bike secondhand chu ka lei tawh dawn lo chiang em!’ ka ti a, a bula dawr kawt zau lai deuhah chuan ka nawr phei laite chu ka rilruin ka insawh nghawng nghawng a. Dawrnghaktute hnenah chuan, “Ka bike hi hetah hian reilote ka lo dah lawk aw” ka’n ti dek dek a, “Trafic police hovin an rawn hau ang che, dah an phal lo a nia” an la ti zui! “A rei lo ang, ka rawn let leh vat ang” tih pahin ka kalsan lui ta tho a, mutia zawngin ka hawikual nghal ruai bawk a.
FINISHING LINE...!!!
Kum tawp a lo thlen hian College kan kal ve laia 100 mt Race-a ka tel ve tum kha ka hre chhuak ziah.
Get..set..priiiiiiiiiiiiiiiiiiitt... ka fal nalh, pakhatna tur a chiang, chu chu keimah.
Kan house au ri leh lawm te ri kha ka bengah hian tun thleng hian a la thangkhawk.
Mahse...mahse... finishing line thlen hma metre 4 vel bak a awm tawh lo tihah chuan chiang em em mai hian ka tlu bawk thlawp, ka hmai leh ka khup a thip nghal zawk. Ka thawh chhuah leh meuh chuan a hnung ber pawh a lo thleng fel der tawh.
Complain ngaihna a awm der si lo, kan house leader-te hmel mawlh kha hmuh a hrehawm, tlan that leh te min dil sak thul, a theih tawh si loh, kan va ui tlang tak em!

Movie hmuhnawm tak, a tawp dan ho deuh si a awm theih a, chutiang ang movie chu kan ennawn leh peih tawh ngai lo. Lehkhabu ngaihnawm tak, a tawp dan nawi deuh a awm thei bawk a, hetiang ang lehkhabu hi chhiar nawn chu sawi loh,a ziaktu lamin kan sawisel duh khawp mai.

Bul tan that a pawimawh a, chhunzawm that a pawimawh bawk, mahse, engkima a pawimawh ber erawh chu a tawp dan hi a ni.

Ka thian, kum bul i tan tha a ni mai thei, kum tir atanga tun thlengin i hun te i la hmang tha viau a ni thei e, mahse, kum tawp hi engtin nge i khar dawn le??? I tun kum hun hman dante kha i duhthu a sam lo a ni zawk mai thei e, mahse, tha takin he kum hi i khar thei asin!

Kum 2012 hi i khar dan a zirin kum duhawm hriatreng tlak a ni thei a, kum chhe tak, inchhirna khua tiseitu a ni thei bawk tih hre reng ang che. Finishing line hi a pawimawh teh asin, ka thian, engkim i dunthlanna ah a innghat e.

ALL IS WELL, THAT ENDS WELL.
MISTLETOE
(Bigdaddy hian DRUIDS chanchin a ziahnaah khan tlem a tarlang tawh a, ka'n tuihnih ve khanglang ang e, U-A-MA hnai tawh bawk si a...)

It’s the most beautiful time of the year
Lights fill the streets spreading so much cheer
I should be playing in the winter snow
But I'mma be under the mistletoe

Mistletoe hi Mizoramah chuan a awm ve lem lova, amaherawh chu a an pui ve deuh kan neih chu Vatesawi/Vate-eksawi/Vate-hmuisawi/Thlikthlibawm/Thlikthli-ekbawm kan tih nen hian a inhnaih ber awm a. Leiah a ṭo ngai lova, thingah a ṭo a, a ṭona thing kha nunna atan a ring ve mai ṭhin a ni. Thlai/hnim vang tak mai a ni a, hmanlai hnam ṭhenkhat chuan a ṭona thing kung an hmuhfuh chuan an serh/be hial ṭhin a ni.

Mistletoe hi Anglo-Saxon ṭawng ‘miseltan’ tih a ṭanga lak a ni a, he mi awmzia chu “little dung twig” an tia, a chhan chu a rah hi savain an ei ṭhin a, thing kung danga an va fuk khan an e chhuak leh ta a, a chi chu e chhuakin thing dangah chuan a lo ṭo ta ṭhin a ni. Sava ek a ṭanga lo chhuak a nih avang hian ‘little dung twig’ an ti a ni an ti!

MISTLETOE LEH CHRISMAS

Kum 100 AD vela Britain rama hnam cheng hmasaho Druids, Celts leh Norse khan Mistletoe hi an ngaihlu em em a. An ngaihlu mai ni lovin an serh (sacred) a, a ṭona thingkung chu thing thianghlimah an ngai hial ṭhin a ni. Mistletoe chuan thiltihtheihna (power) a neiin an hria a, hmeichhia fa nei thei lo leh ran no nei thei lote pawh a tidam thei niin an sawi ṭhin. Chubakah, damdawi atan an hmang a, tur (poison) lakah pawh a chhan thei a, ramhuai pawh a hnawtbo theiin an ring tlat bawk a ni. A chhan chu thing dang leh hnim dang ang lo takin engtik lai pawh hian a hring reng a, a hnah a tla kawlh ve ngai bawk si lo a ni. Chu mai bakah, thlai dang an thih hun lai, thlasik khaw vawt leh khaw ro lai takin hi ani chuan rah a chhuak bik tlat vang a ni.

December thla tawp lam leh January thla tir inkarah Mistletoe ṭona thingkung bulah chuan inthawina pawimawh tak an nei ṭhin a. Inthawina an zawh veleh thinkungah chuan fimkhur takin puithiam chu a lawn a, rangkachak favah chem (golden sickle) hmang ngeiin a han sat chhum a, fimkhur taka chhuk pui lehin (leiah tih tlak miah loh tur a ni) fa nei thei lo te, hrisel lo te leh ramhuai tihbuaite chu a pe a, anni chuan in lama khai turin an hawn ta ṭhin a ni.

Engtik lai pawha hring reng leh nung ṭha reng a nih avangin chatuan nunna leh thawhlehna nena lo hmeh bel a, lo ngaihlu ta viau mi ṭhenkhat pawh an awm a ni.

KISSING UNDER THE MISTLETOE

Mistletoe hnuaia infawh (kissing) chung-chang a lo chhuah dan thawnthu chu hetiang hian an sawi ṭhin. Kum 800 AD vel khan Viking-ho chuan Greek mite ang bawkin pathian tam tak an nei a. Chung an pathian zinga pakhat, Balder, chu tur (poison) hmanga hrai hlum a ni a. A nu, Frigga, hmangaihna pathian nu (goddess of love) chuan Mistletoe hmangin a tidam thei leh hlauh mai a, a lawm lutuk chu mistletoe awmna hnuaiah chuan a va kal leh a, hlim em emin a bula rawn kal apiang chu a lo fawp ta zel a ni. Hemi atang hian mistletoe hian tur (poison) a that thei a ni tih an lo rin phah ta a ni. Chubakah, he mi avang hian mistletoe hnuaia awmte chu infawh zel tur niin an ngaih phah ta bawk a ni awm e.

Christmas laiin mistletoe i lei a, in kawngkhar lu chungah i khai ta a. A hnua i va en leh chuan mistletoe hnuaiah mi pakhat hi a lo ding reng mai a, chu pa chuan i fawh (kiss) beiseiin a lo ding ran a ni tih i hre dawn nia, i va fawh (kiss) ngei ngei a ngai a nih chu!! (Hei hi mipa leh hmeichhe inkar a ni e). Infawh zawh hnuah mipa chuan mistletoe rah (berry) chu pakhat a lo tur a ni a, a hnuah hetiang hian a ti fo thei a, infawh zawh apiangin a rah pakhat a lo zel tur a ni. Amaherawh chu, a rah a awm tawh loh chuan eng anga rei pawh mistletoe hnuaiah khan ding mahse, hmeichhia chuan a fawp tur a ni kher tawh lo (A duh leh duh lohah a innghat tawh!).

KRISMAS THUNAWI

* Khawvela Krismas Present lian ber record chu ‘Statue of Liberty’ a ni. Kum 1886 khan France Sawrkar chuan USA hnenah Krismas Present atan a pe a ni. Statue of Liberty hi a san zawng chu 46.5 metres a ni a, ton 225 zeta rit a ni bawk!

* Christmas hla tihchhuah tawh zawng zawngah Irving Berlin album “White Christmas” hi tun thlengin hralh chhuah hnem ber record siamtu a la ni a, tunah hian khawvel pum puiah copy maktaduai 100 chuang hralh a ni tawh a ni.

* ‘Jingle Bells’ hla hi kum 1857-a JAMES Pierpont phuah a ni a, a tirah chuan ‘Jingle Bells’ ti lovin ‘One Horse Open Sleigh’ a ti ṭhin! He hla hi space-a ṭanga tihchhuah hmasak ber a ni. December 16, 1965 khan boruak lawng (Spaceship) Gemini 6-a chuang Tom Stafford leh Wally Schirra te chuan space-ah sa in he an zai lai hi lei lamah mipui ngaihthlak theihin an tichhuak a ni.

* Khawchhak mifingte kha mi pathum nia ngaih tlatna nei hi kan tam hle mai thei, mahse, Bible chuan engzat nge an nih a sawi lang hauh lo!

* ‘Noel’ tih hi French ṭawng "les bonnes nouvelles" tih a ṭanga lak a ni a, a awmzia chu ‘chanchin ṭha’ tihna a ni.

* Hmanlai a ṭanga Christmas colour an hman chu a hring, a sen leh rangkachak rawng (gold) te an ni. A hring hian nunna leh thawhlehna a entir a, a sen hian Isua thisen entirin rangkachak rawng hian lalna leh malsawmna a entir a ni.

* Zirmiten facebook post a ṭanga an zir chhuah chu Christmas dawn kar hnih chhung hi khawvela nupa leh inngaizawngte in ṭhenna hun pui an ti mai ṭhin a, kum khat chhunga in ṭhen an tam ber ṭum a ni ziah a ni an ti! Amaherawh chu, Christmas ni tak erawh hi chu in ṭhen an tlem ber ṭum a ni ve leh tlat thung.

* Christmas lai hi mahni intihlum (suicide) tlem lai ber a ni a, nipui/fur (spring) hi intihlum an tam lai ber a ni an ti!

* Greece, Italy, Spain leh Germany-ah chuan ‘Christmas bonus atan thla khat hlawh pek tur’ tih dan an nei.

* Czech Republic-ah chuan zanriah atan sangha soup leh artui an eikhawm ṭhin a, dawhkan kiltute chu an inkawp kim chiah tur a ni. Kawp nei ve lo (single) chu a kum leha thi tura ngaih a ni ṭhin. Kawppui neih loh chu a hlauhawm ther ther khawp mai.
KRISMAS THILPEK HLU BER CHU
(The Gift of The Magi by O' Henry)

DOLLAR 1 LEH CENT 87
‘‘Dollar 1 leh Cent 87...’’ tih pahin a thaw halh a, chu zawng chu a neih chhun chu a ni mai. A chhiar nawn leh a, dollar 1 leh Cent 87 tho a la ni. Rilru hah hmel takin a kun lap a, a neih chhun pawisa tlemte chu a kut dinglam chuan a hum tan a, ‘Engtin nge ka tih ang? Jim-a tan eng nge ka lei sak tak ang? Naktuk lawk hi a ni tawh mai si a, engtin nge ka tih ang aw...? tiin a ngaihna hre lo zetin ama hriat tawk lekin a phun sap sap a.

Khum chhe ve tawh tak, bed sheet hlui tawh tih hriat taka inphah chungah chuan a bawk thlawp a, a mit atang chuan mittui a rawn luang chhuak ngiai ngiai a. A pasal duh tak nena an inluah lai, chawlhkar khata dollar 8 an chawi thinna chu mi tam tak tan chuan luah tlak tawh loh a ni ngei ang. An kawngkhar pawn lam chunga a pasal hming intar te lah chu thil hlui vawnthatna hmuna thu inziak a ang lek lek tawh zawk a, an kawngkhar bula letter box awmte lah chuan engtik atang khan nge letter a dawn tawh loh tih a hre thei tawh kher lo ang. Door bell an vuah ve te pawh a rik theih lohna a rei tawh, siam that duh mah se, siamna tur pawisa an nei chuang lova, chubakah rawn hmet ri tur inleng an nei ngai chuang lo bawka siam that tumna pawh an nei hran lo.

An inchhung bungrua an neihchhunte lah chu a hlui tawh hlawmin a thar laia an rawng dik tak eng nge ni ang tih pawh hriat ngaihna awm tawh lo khawpin a uk tliang hluau hlawm a, tukverh lah chu khar rual hleih theih pawh a ni tawh lo, a chang kawi teng tung avangin a inkhar sawi deuh tlun a. Misual thil rawk turin tukverh atanga rawn luh tum ta se, awlsam takin an rawn lut thei ngei ang. Amaherawhchu, vanneihthlak takin kan ti dawn nge vanduaithlak takin kan ti dawn zawk, an inchhungah chuan thil hlu engmah ruk tur an nei lo hlauh. An thil hlu neih chhun chu, Jim-a rangkachak sana, chain nei tawh lo leh ama sam sei tak, rangkachak rawng tle siau mai chauhte chu an ni a.

An retheihna chuan a rilru a tihrehawm ngai lo, nidangah pawh Jim-a hnathawk lo haw chu hlim taka lo lawmin a lo kuah a, inthlahlel dun em emin an inkuah vawng vawng thin. Tuna a rilru tihrehawmtu ber chu a hmangaih a pasal Jim-a tan engmah a leisak thei dawn ta lo hi a ni. A hmate kha chuan Jim-a’n chawlhkar khatah dollar 30 a hlawh ve thin kha a ni a, mahse tunah chuan dollar 20 chiah a hlawh ta si a. An inluah man pek a ngai a, an ei leh in tur atan hman a lo ngai bawk nen, kum tir atanga pawisa khawl a Jim-a tana Krismas present tur thil tha tak a lo suangtuahte chu mumang ang maia a tak thleng thei lo a ni ta si. Dollar 1 leh Cent 87 chuang eng nge a lei tak ang?

JIM-A TAN CHUAN ENGPAWH
Khum atang chuan a tho chhuak a, a mit a nuai nak nak a, tukverh bulah chuan a va ding hnai a, kawtthlera mi kal vel chu a thlir a, a lung a awi thei mawlh lo. Jim-a chu hlim taka Krismas hman tir a tum teh lul nen, a pawisa neih chhun chu a tlem lu lai deuh a ni. Tukverh darthlalanga a thla lo lang chu a melh zawk a, a han in en leh rih a, a mitte chu a tahna avang khan a sen rem a, a mitkhur te chu thuk ta sawt hian a hria a, a hmaite chu nidang aiin a zurin a tar ta sawt hian a inhre bawk a. Chutih rual chuan a sam ngil leh sei tak, rangkachak rawnga tle siau mai, a ke thleng dawna inthlah thla dalh chu a zut a zut a.
Harh chhuak ta thut ang maiin a inthing nawk a, a rilruah chuan thil eng emaw a rawn lut thut a ni ngei ang, a sam chu a en a, darthlalang hmaah chuan a zut mawlh mawlh a. Eng nge maw a hriat ni, a mitte chu a hma ang ni tawh lovin, hlim mitmeng tih hriat tak hian a rawn de ser ser a, a hmaite pawh a rawn chhuak tan bawk a. Chutah le, a sam chu a zial mawp mawp a, rang zetin a inher thut ak a insiam nghal mawlh mawlh a, hmanhmawh takin pawn lam kawtthlerah chuan a chhuak zui ta nghal a.

Kawtthlera mi zi nuaih nuaihte chu kal pel zelin a hawi kual ruai a, nakinah chuan dawr pakhat hi a va hmu a, chu dawr kawngkhar chungah chuan tihian a lo inziak a, ‘Mne. Sofronie. Hair Goods of All Kinds’. ‘Mmmm... he tah hian an duh ngei ang’ ti rilru chungin kawngkhar chu a hawng a, a luh rual chuan nu lian thau deuh lo ding ul chu a va pan nghal a.

‘‘Sofronie ni em?’’
‘‘Aw ni e, eng nge i duh le...?’’
‘‘Ka sam hi i lei duh ang em..?’’
‘‘Ka hre lo le, ka’n en chhin ang a, ka duh mai thei a ni. Khawi, i lukhum kha phelh la, ka lo enchhin ang e..’’

Minute sawmhnih hnu velah chuan Della-i chu dollar 20 ak ran chungin dawr atang chuan a rawn chhuak leh a, a hmelah chuan a hlim hle a ni tih a hriat hle a. Hmanhmawh takin dawr hrang hrang intlar tuarh leh mi chi hrang hrang vei nuk nukte chu a kal pel zung zung a. Tunah chuan a pasal duh tak tan Krismas present tur a lei theih tawh dawn avangin a ke pen te chu zang ta vah hian a hria a, a sam tawi ta hmuk maite chu engah mah a ngai lova, mipa naupang luh lul tak ang maia a sam bul ta mut te chu a pawi ti reng reng lo, Jim-a tan Krismas present a lei thei tawh miau dawn alawm.

JIM-A TAN KRISMAS PRESENT
Dawr pakhat a va thleng chu a ding chawt a, a thil hmuh chu awih harsa a ti hial zawk a, ‘Mmmm... hei ngei hi a nih hi Jim-a tan liau liaua siam niawm tak a ni..’ ti rilru chungin dawr chhungah chuan a lut vat a. A thil hmuh chu a han lek kang vel a, uluk em emin a keng kual a, a rawng leh pianziate, a len lam leh engkim mai chu duhthusam a tling hliah hliah hian a hria a. A mitthlaah Jim-a rangkachak sana a hmu a, a ngaihtuahnain Jim-a sanaah chuan chu sana chain rangkachak rawng chu a han vuah chhin vel a, a inmil thlap mai, Jim-a chuan a va han inhmeh dawn tak em. Tlaia a rawn haw hunah a lo pe ang a, Jim-a beisei lo lutuk mahse lawm bawk tur si hmelte chu a suangtuahna mitthlaah chuan a rawn lang chuaih chuaih a. A man lah chu a pawisa neih zat dollar 21 chiah a lo ni a, pawisa a pe a, phur em emin inah a tlan hawng nghal nal nal a.

Tunah chuan Cent 87 chiah a nei tawh, mahse chu chuan a rilru a tibuai pha tawh lo, a ipteah chuan pawisa eng zat nge a neih tih ai chuan a hmangaih Jim-a tana a thil lei sak chu a pawimawh fe zawk reng a ni. A thil lei sak chu uluk em emin a fun tha a, an lukham hnuaiah chuan fimkhur takin a thawlh lut a. A hlim em avangin a phi deuh cheng a, a thu a, a tho leh a, darthlalang hmaahte chuan a va inen leh ringawt thin. Darthlalang hmaa a han inen chu amah leh amah a innuih zat a, darkar khat chhung lekin a hmel a lo danglam vek tawh a, sikul naupang tlanbo hrat tak ang riau hian a inhre nghe nghe a, ‘Jim-a’n min hmuh hun chuan a thinrim viau ang, engtin nge min tih ang aw...? Mahse, dollar 1 leh Cent 87 in eng nge ka lei chuan ang...?’’ tih pahin rawngbawlna lam a pan a, Jim-a lo thlen hmaa engkim lo peih fel vek tumin ei leh in tur vel chu a buatsaih ta sawk sawk a.

JIM-A A LO THLENG E
Ke pen ri a hria, a hlauh vang pawh ni lovin a lungphu chu a rawn rang deuh sawt a. Jim-a hi vawi khat mah a la rawn haw tlai ngai lova, tunah pawh hian a hun pangngaiah chiah a rawn haw leh ta. Jim-a kawngkhar a hawn hmaa a tih fo thin dan angin tawitein a tawngtai phawt a, ‘‘Aw Lalpa, khawngaih takin Jim-a’n hmeltha min la tih tho theih nan min tanpui ang che, Amen’’ tiin.

Kawngkhar a va hawng, Jim-a a rawn lut, kawng chu a khar tha a, hna a thawhrim em avangin a cher deuh diau a, a hmel chu a zurin upa tawh tak hmel hi a pu a, kum 22 mi chiah a la ni tih hi a hre ngai lo tan chuan awih a har viau ang. A kawrchhung hak laite chu a hlui tawh hle a, mahse, a thar leina tur a nei tlat si lo. Tun ang thlasik khawvawt lutuk hnuaiah pawh kutkawr bun tur a nei lo, an nupa ei tur a thawhchhuah a ngaih avangin a duhzawng chu sawi loh a mamawh ngei ngei pawh a lei thei si lo.

Kawng a khar zawh chuan a rawn hawi chhuak a, Della-i a hmuh chuan a ding chawt a, a phu deuh zawk nghe nghe a ni. Della-i sam chu a en a, a hmel leh mitmeng a beisei loh tak thil a hmu a ni tih hai rual a ni lo. A thinrim a niang ti dawn ila, thinrim hmel a pu si lo, lungawilo hmel pawh a ni lo, hlau hmel a pu hek lova, mahse eng emaw thil dik lo tak a tawng a ni tih chu hmuh ṭhelh rual lohin a lang chhuak thung si.

Chutia a ngaihna hre lo zeta Jim-a ding khawng reng lai chu Della-i chuan a va pan hnai a, “Ka hmangaih, Jim! Kha ti khan min en reng suh, a nuam lo a nia. Nia, ka hria alawm, ka sam ka tan a, i thinrim lo tiraw...??” Jim-a kuah pah chuan a ti mawlh mawlh a. Jim-a chuan harsa tih hmel tak hian a rawn ṭawng chhuak a, “I sam i tan maw???” tiin. “Krismas present pek ngei che ka duh sia, ka sam ka hralh ta mai, ka samte chu a ṭo chak alawm, reiloteah a sei leh vat mai dawn alawm, Jim! Khawngaih takin thinrim suh aw..Jim, thil ṭha deuh pek tur che ka nei a nia” tiin Della-i chuan a kuah nghet sauh sauh a.

PRESENT TANGKAINA NEI LO CHU
Jim-a chuan awih harsa tih hmel tak hian, “ I sam i tan a, i hralh maw...??” a ti leh hu a, “Aw, ka tan a, ka hralh ka tih chu! Tihian nalh min la ti tho lo mi? Mawi min la ti tho em ? Della-i tho ka la nih hi, keimah tho kha ka la nia lawm” tiin Della-i chuan Jim-a chu a en chho ha a. “Urlawk zan a ni bawk a, hlim deuhin awm ang, i chau em ? I ril a ṭam tawh awm sia, soup ka rawn suah ang che aw?” a ti zui a.

|hangharh ta thut niawm tak hian Jim-a chu a inthing nawk a, a nupui Della-i chu duat em em hian a pawm a, dimte hian a nupui hmuiah chuan a fawp a, ani pawh chuan lo chhang letin thlamuang hmel takin an infawp ta vawng vawng a.

Reivaklo hnuah chuan Jim-a chuan a kawrchung ipte aṭang hian thil fun eng emaw ni hi a rawn phawrh chhuak a, dawhkan chunga dah pah chuan, “Dell, nichin kha chu min lo hrethiam la, i sam i tan emaw, i zuah emaw, i ziat kawlh vek emaw ka tan i danglam ngai lo. A suk nan eng sahbawn nge i hman a, eng shampoo nge i thlan tihah ka buai lo. I mawina leh duhawmna hi ka tan chuan a ngai reng, ka hmangaih em che avangin. Mahse, nichin ka lo luh laia ka awm dan mak tak kha chu ka thil rawn hawn kha i phelh hunah i hrethiam mai ang” a ti a.

Della-i chuan phur zet hian Jim-a thil rawn hawn chu a phelh a, a chhungah chuan satel kawra siam, tlereuh chi hrang hranga chei mawi, hair comb nalh em em mai a lo awm reng a! chutah hlim em em hian a rawn ṭe chhuak hlut a, a man to zia a hai lo. A hmain dawr lian deuh an kal pelh changin a lo hmu fo tawh, a man a to em avangin awh enah pawh a en duh ngai lova, mi hausa fanute ta tur chauha a ngaih ṭhin avangin sawi pawh a sawi ri ngam ngai lo. Mahse, tunah an inchhung ngeiah Jim-an a rawn hawn a, a ta tur a la ni zui! Engvangin nge a hlim loh teh lul ang! Engvangin nge hlim taka a khek chul loh teh lul ang ni!

Thil a hre chhuak thut! A nui ri chu a tawp nghal chawt, Jim-a thil rawn hawn chu a hmanna tur sam a nei tawh lo, a va pawi em! “Mahse, ka samte chu a \hang duh tho alawm, reiloteah a sei leh vat mai ang” tih pahin amah ngawi renga lo en rengtu Jim-a chu a va melh a. “Aw... ka tihpalh lutuk, i thil min hawn ringawt ka lo buaipui a, ka thilpek ve tur che pawh ka lo hre tawh lo reng reng” tih pahin lukham hnuaia a thil dah chu a va phawrh a.

“Hei en teh... a mawi i ti ve em? Dawr hrang hrangah ka kal kual nasa a nia, tunah chuan ni khatah vawi 100 vel tal i sana i en a ngai tawh ang” tih pahin Della-i chu a nui har har a. “Khawi maw... i sana chu, ka’n vuah chhin, a inhmeh dawn emaw...” a tih chhunzawm zat a.

Mahse, Jim-a chuan Della-i thusawi chu hre lo ang maiin a awm ngaiin a awm reng a, hlim hmel tak hian a nui sak a, a kut khinghnih chu a tukhumah a suih a, “Ka hmangaih Dell, tuna tan chuan kan Krismas present te hi dah bo hrih ang” tih pahin Della-i chu a lamah a pawt hnai a. “Dell, Krismas hlim taka i hman theih nan present pek che ka duh a, pawisa ka neih loh avangin ka neih chhun ka rangkachak sana kha ka hralh a, i inhmeh ber tur nia ka hriat, hair comb hi ka rawn lei che a, mahse, i sam i lo tan tih ka hre hauh si lo. Engpawhnise, present lam chu i duhtawk hrih ang, khawi soup chu han suak ta che” tih pahin Della-i biangah chuan a fawp zauh a.

THILPEK HLU BER CHU...
An thil neih chhun hlu ber, ro bera kha leh chen an lo neih tawh chu ui hauh lo leh inhre tawn hauh lovin an lo inhlan tawn reng a, an han dawn meuh erawh chuan ṭangkaina reng a lo nei tawh lo. Mahse, thil pek hlut lam chu eng ang taka ṭangkai nge a nih tih lam pawh a ni kher chuang lo a, a len leh tet a ni lova, a rawng lam a ni lova, eng ang fakaua man to nge a nih tih lam pawh a ni hek lo. Thinlung chhungril ber aṭanga lo chhuak hmangaihna aṭanga thil pek hi ‘THILPEK HLU BER’ chu a lo ni zawk reng a lo ni!

Saturday 10 August 2013

FACEBOOK ACCOUNT HACKING

Tunlaiah facebook kan
    hmang nasa tawh hle a, phone a\ang pawha awlsam taka luh mai theih tawh a nih avangin kan hmang nasa leh zual a tih theih awm e. Khawvelah Tlukleh-dingawn chuangin an hmang a, nitin maktaduai 600 chuang regular taka hmang an awm ziah bawk. A \angkaina chu thu hran, kan hlimpui leh tleipui em em si hi harsatna leh mualphona min thlen theitu an awm reng a, chungho chu Account Hackers kan tih ho hi a ni. I account-a i thil tih  (activity) zawng zawng, i thil upload reng rengte, i message dawn leh thawnchhuah zawng zawngte, i thil thuhruk (hide) zawng zawngte kha mi tuemawin hriat tumin an lo hawng ru thei \hin a nih chu!
    Tunlaiah phei chuan hacking hi mi tam takin eizawnnan an hmang a, professional facebook hacker te pawh an awm \euh tawh hial a ni. Mi \henkhat chuan heng ho hi an hire fo a, Rs. 5000 a\anga Rs.50,000 thlengin an inchhiar hial bawk \hin. Professional ni kher lo pawhin account hack hi a harsa lem lo khawp mai a, firesheep run, password reset, keylogger leh fake account siam chawp te pawhin tih theih a ni a, a tih dan erawh sawi tam ta lo ila. Account an hack chhan tlangpuite chu -
1. Mi thuruk hriatsak duh vang leh tihmualpho duh vang.
1. Midang tih buai duh ve hrim hrim.
3. Ngaihzawngte khawsak dan engkim hriat duh vang.
4. Nupui pasalte an rinawm em hriat nan.
5. Fate khawsak dan leh awm dan hriat nan.
    I password hman turah i fimkhur hle tur a ni a, password atana hman common deuh phone number, pian ni, thla leh kum, ngaih-zawngte hming, ran vulh hming, number, anniversary tih vel hman loh a \ha.

Engtia inven tur nge ?
1. Facebook atan bik email adress hran hmang la, i profile-ah dah lang suh ang che.
2. Password common deuh hmang suh ang che. Entirnan - phone no., pian ni thla leh kum, anniversaries, chhasste hming, number 1,2,3, angte hi hman lo hram a \ha. I wall han ena rin zawn theih mai tur ang chi hman loh tur a ni.
3. Account i hawn dawn khan zawhna leh chhanna awm kha zawhna har deuh hlek kha chhang ang che.
4. Information i dah tlem poh leh hack a harsa tih hriat a \ha.
5. I chhuah dawnin Browser close tawp lovin log-out kher zel ang che.
5. I computer-ah firewall set up la, an-ti virus i hman kha update tha reng ang che.
   
   

INNEIH HMA LEH INNEIH HNU

INNEIH HMA
Mipa : A tawp a tawpah chuan a hrethiam ve ta nge nge e!
Hmeichhia: Kal bosan che i duh em ?
Mipa : Teuh lo mai, a ngaih pawh ngaihtuah chhin suh.
Hmeichhia: Min hmangaih tak tak em ?
Mipa : Teh reng mai.
Hmeichhia: Min bum tawh ngai em ?
Mipa : Teuh lo lutuk! Chutiangte tinge min zawh a..!
Hmeichhia: Min hmangaih reng ang em ?
Mipa : Teh reng mai!
Hmeichhia: Kut min thlak ang em ?
Mipa : Aih, chutiang chi ka ni lo.
Hmeichhia: Engkimah ka ring thlap thei che ang em?
Mipa : Lutuk, aw.. teh reng mai ka tihna.

INNEIH HNU (A hnuai lam atangin chhiar chho ve thung rawh le)

Nupui pasal neih hi Pathian din a ni tih pawh ngaihtuah lem lo, nawmchenna leh mi pahnih duhna tihhlawhtlinna ang leka ngaitu tan chuan thil hlauhawm tak a ni.

Romantic World atangin Reality World kan lut ang a, Lemchanna Stage atanga chhukin Langtlang Stage-ah kan lawn tawh ang. Inchhir hle mahila, Laklawh Stage kan thlen tawh dawn si avangin a pawi tur ang chu a pawi zo vek tawh si ang. Chutih hunah chuan -

‘‘Duat/Boih’’ ---> Hmela/Hmeli or Zawnga/Zawngi

‘nai tuk ce..ne tih’ ---> "Duhlai, chhuak rawh" "Hmangaih, ka chhuak lo ang"

Tawn thar Di ---> ‘Kan lo intawng kher kher hi chu a pawi a ni!’

'Nang chauh lo chu' ---> ‘Nang ka lo nei che hi chu ka va inchhir em!

Wedding is just a 1 day ceremony but marriage is a life long ceremony with sacrifice and commitment!